nieuwe erkenningen uit de Denderstreek en AI meets Vlaams erfgoed
“Slos” uit de Denderstreek en matten uit Geraardsbergen kunnen voor het eerst uitpakken met het Vlaams label STREEKPRODUCT.be. Daarnaast kiezen Geraardsbergen, Lierde en hun bakkers er voor om de Geraardsbergse mattentaart met Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) bijkomend te promoten met STREEKPRODUCT.be.
In de tweede erkenningsronde van 2023 van Vlaamse traditionele streekproducten kijken we naar tradities uit de Denderstreek in Oost-Vlaanderen. De Geraardsbergse mattentaart BGA is wereldberoemd, maar haar belangrijkste ingrediënt is dat veel minder. Tijd om de matten uit Geraardsbergen en de laatste drie mattenboerinnen Anne, Lynn en Ivonna te eren. Slager Robby De Rocker zet nog een andere lokale traditie in de kijker, “slos”, een dikke bloedworst uit de Denderstreek.
Samen met de nieuwe erkenningen lanceert VLAM-Streekproducten een nieuwe campagne “EETBAAR ERFGOED altijd gesmaakt”. Traditionele streekproducten vinden een plekje bij acht Vlaamse schilders dankzij AI. Bureau Typografics gebruikte artificiële intelligentie om enkele straffe campagnebeelden samen te stellen, alsof ze door een Vlaamse schilder op doek werden gezet. “Het was een fascinerende zoektocht en artificiële intelligentie kent zeker nog beperkingen, maar wij zijn heel tevreden over het eindresultaat”, vertelt Filip Houtman van Typografics.
Slos
Dikke bloedworst uit de Denderstreek aangeboden door Kwaliteitslagerij Robby & Nathalie uit Vlierzele. In de Denderstreek worden naast gewone zwarte pensen ook dikke bloedworsten bereid. Ze hebben echte streeknamen zoals slos (Vlierzele, Geraardsbergen), snol (Liedekerke), sjol (Ninove) … . In schijfjes gesneden en gebakken spreekt een Aalstenaar over “blinkdozen”. De dikke bloedworst krijgt haar typische vorm door het gebruik van “varkens na-einden” (varkensaarsdarm), soms is deze niet voorradig en dan wordt de typische varkensdarm vervangen door een rechte runderdarm.
Slager Robby nam het recept over van de oorspronkelijke Vlierzeelse slagerij Beerens. Het recept gaat terug tot 1952 met als traditionele ingrediënten o.a. broodkorsten, bloed, keelstuk, longen en rauwe ui. De slos is licht gekruid maar heeft een volle smaak dankzij het kookvocht. De dikke bloedworsten worden namelijk als laatste gekookt, na de witte en zwarte trippen. Het kookvocht heeft zo extra smaak gekregen en dat proef je. De slos is lekker in schijfjes, warm en koud!
Matten uit Geraardsbergen
Aangeboden door Ivonna Poelaert, Lynn De Bruyne, Anne Van Wijnendaele. De matten zijn minstens even oud als de mattentaarten. Boeren en huisvrouwen produceerden zelf matten en de mattentaarten verschenen op elk feest of kermis. In de oudste kookboeken duiken reeds recepten op met matten. Zowel in Vlaanderen, als in Frankrijk en Duitsland maakte men een onderscheid tussen matten en andere kazen zoals ricotta, plattekaas of vette kaas. In de rest van Europa verdwenen de matten, in de Denderstreek en een stukje Brabant bleven ze behouden en werden de matten een lokale traditie.
Het zijn de vrouwen op de Geraardsbergse hoeves die de matten 2 maal per dag produceren van vers gemolken rauwe melk. ’s Ochtends vroeg en ’s avonds, telkens wanneer de koeien gemolken worden, vullen zij hun kookketels en verwarmen de nog lauwe melk tot net onder het kookpunt. Vroeger werd dan zure botermelk toegevoegd, nu werkt men hoofdzakelijk met witte azijn, om de melk te laten stremmen tot matten. De mattenvlokken worden uitgeschept in kaasdoeken en na een 7-tal uren uitlekken krijgen we een mattenbol van zo’n 5 kg klaar voor de verkoop. Dankzij deze hoeveproducenten en de lokale bakkers kunnen we met z’n allen het hele jaar door genieten van Geraardsbergse mattentaarten BGA.
Geraardsbergse mattentaart BGA
Aangeboden door de warme bakkers uit Geraardsbergen en Lierde. Een vroege link tussen matten en Geraardsbergen vinden we in de archieven van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis. In de jaren 1560 werden 2 “dochterkens” vergoed voor het brengen van matten. Het is dan echter tot eind 19de eeuw wachten voor we de eerste sporen vinden van mattentaarten bij de Geraardsbergse bakkers. De Broederschap van de Geraardsbergse mattentaart vond bewijzen op oude foto’s dat de bakkersfamilie Morre zich reeds specialiseerde in “de tartes à maton” in 1912.
In de 20ste eeuw kregen de Geraardsbergse mattentaarten BGA meer en meer faam. Dit bracht Roger Flamant en de Broederschap van de Geraardsbergse mattentaart op het idee om voor hun streekproduct een Europese Beschermde Geografische Aanduiding aan te vragen. In februari 2007 werden het recept en het gebied van de Geraardsbergse mattentaart BGA beschermd. Vandaag komt daar het Vlaamse streeklabel STREEKPRODUCT.be bij om voor extra promotie te zorgen.
Het geheim van een goede mattentaart? Een smeuïge vulling van matten en eieren en een krokant kroontje! De smaak verschilt van bakker tot bakker, met meer of minder vanille- of amandelaroma.