In 2011 werd de distilleerderij uitgenodigd om deel te nemen aan een baanbrekend experiment met NanoRacks, een Amerikaans bedrijf voor ruimteonderzoek. Het doel was het effect na te gaan van microzwaartekracht (zeer lage zwaartekracht) op het gedrag van terpenen, de bouwelementen van de smaak van whisky’s en veel andere voedingsmiddelen, wijnen en destillaten. Via een Space Act Agreement met de NASA stuurde NanoRacks speciale flesjes (MixStix™), met daarin nieuwe, pas gedestilleerde Ardbeg en splinters van verbrande eik uit de binnenzijde van vaten in het magazijn van Ardbeg, naar het Internationale Ruimtestation, waar ze rond de aarde draaiden. Ondertussen bleef een reeks controlestalen op aarde, in de distilleerderij van Ardbeg. Op 30 oktober 2011, om 10.11 uur, werden de flesjes gelanceerd vanaf de lanceerbasis van Bajkonoer in Kazachstan, in het onbemande Russische vrachtruimtetuig Progress 45, via een Sojoezraket. Op 2 november werd de raket aan het bemande Internationale Ruimtestation gekoppeld en begon de bijzondere vracht in een baan om de aarde te draaien. Op een vooraf bepaald moment in januari 2012 ging het experiment van start, toen de wetenschappers aan boord van het Internationale ruimtestation – en op aarde – een scheidingswand doorbraken tussen de twee verbindingen in de flesjes. Hierdoor kon de Ardbeg zich met de eiksplinters vermengen en kon de rijping beginnen. In september 2014 zat de reis erop en werden de flesjes teruggestuurd naar de aarde, meer bepaald naar Kazachstan, waar ze door wetenschappers in ontvangst werden genomen. De NASA heeft de flesjes meegenomen met het vliegtuig dat de astronauten weer naar Houston (Texas) bracht. Op de thuisbasis van NanoRacks werden ze overhandigd aan dr. Bill Lumsden, Director of Distilling and Whisky Creation van Ardbeg, zodat de analyse kon beginnen.
Zoals bij elke grondige wetenschappelijke analyse werden de resultaten van het experiment aan een aantal onafhankelijke experts en wetenschappers voorgelegd. In augustus 2015 werden de resultaten en gevolgen ervan besproken tijdens een collegiale toetsing op de pier van de distilleerderij van Ardbeg op Islay door whiskyexpert Charles MacLean en Jeffrey Manber, CEO van NanoRacks.
De analyse in vier fasen en de resultaten:
1) Organoleptische evaluatie – Geur-en smaakproef
Uit de analyse van dr. Bills bleek dat het rokerige fenolkarakter van Ardbeg veel sterker tot uiting kwam in de stalen uit de ruimte dan in de stalen die op aarde waren gebleven.
Proefbevindingen:
Staal dat op aarde bleef: Het staal had een houtachtig aroma, dat deed denken aan de stijl van een oude Ardbeg, met vleugen ceder, zoete rook en oude balsamicoazijn,
evenals rozijnen, strooptoffee, vanille en verbrande sinaasappel. In de mond kwamen zijn houtachtige, balsamieke smaken naar voren, naast een vage fruitsmaak, wat houtskool en antiseptische toetsen. De afdronk was lang en traag, met smaken van zachte rook, teer en romige, zachte karamel.
Staal uit de ruimte: Het intense aroma had vleugen van antiseptische rook, rubber en gerookte vis, samen met een merkwaardige, geparfumeerde toets, zoals violet of cassis, en krachtige houttoetsen, die resulteerden in een vleesachtig aroma. De smaak was heel gericht, met gerookte vruchten zoals pruimen, rozijnen, gekonfijte pruimen en kersen, aardeachtige turfrook, pepermunt, anijs, kaneel en gerookt spek of op hickoryhout gerookte ham. De afdronk was intens en lang, met vleugen van hout, antiseptische tabletten en rubberachtige rook.
2) Gaschromatografie (GC)
Meet de voornaamste vluchtige verbindingen van alcoholen, aldehyden, ketonen en vetzuuresters. Dr. Bill stelde vast dat de niveaus van deze verbindingen zoals verwacht in beide stalenreeksen dezelfde waren.
3) Gaschromatografie-massaspectrometrie (GCMS)
Een geavanceerdere versie van gaschromatografie. Een onafhankelijke analyse wees uit dat er voor één verbinding (een fenolverbinding, een van de actievere verbindingen voor de smaak) een significant verschil was tussen de stalen: het resultaat voor de stalen uit de ruimte was veel lager dan dat voor die van de aarde.
4) Vloeistofchromatografie onder hoge druk (HPLC)
Wordt gebruikt om het effect vast te stellen van de rijping op de drank. Meet de fenolverbindingen en houtextractieresiduen. De verbindingen van houtextractie-residuen die worden gemeten, werden opgesplitst in residuen die gemakkelijk uit het hout worden geëxtraheerd en die minder gemakkelijk worden geëxtraheerd.
De resultaten van deze analyse wezen uit dat bij de verbindingen van houtextractieresiduen de verhouding van deze twee types verbindingen sterk verschilde tussen de twee reeksen stalen. De minder gemakkelijk geëxtraheerde verbindingen kwamen minder voor bij de stalen uit de ruimte. Dit wijst erop dat microzwaartekracht het vrijkomen van deze verbindingen afremt of voorkomt dat er vloeistof mee in contact komt, waardoor de verbindingen zich terugtrekken.