De jaarlijkse wijnbeurs Vinipax in Beja blijft de grote internationale landbouwbeurs van Beja jaar na jaar domineren met nieuwe activiteiten en creaties. Het evenement staat dan ook model voor de wijnindustrie in Portugal en zeer zeker in de regio Alentejo.
Deze regio ietwat beneden en ten oostwesten van de Portugese hoofdstad Lissabon wordt gekenmerkt door een wolkeloze azuurblauwe hemel en immense vergezichten enkel onderbroken door uitgestrekte korenvelden en dito wijngaarden. De intense groene vlakten tijdens de winter, kleuren aan het einde van de lente goudgeel om zich nadien door de felle hitte en zon, een okerkleurig herfsttintje toe te meten.
Maar liefst 8 subregio’s maken deel uit van de appellatie DOC Alentejo. Ietwat centraal gelegen zorgt de regio DOC Evora voor een ruim aanbod. Aan het einde van de 19de eeuw vinden we hier heel wat topwijnen terug, die nadien een forse terugval kenden. Pas sinds de 80-er jaren is er een sterke heropbloei, de bruinachtige terroirs worden zorgvuldig bewerkt en genieten van een uitzonderlijk klimaat dat er mede voor zorgt dat hier momenteel een aantal gereputeerde wijnen worden geteeld.
Iets noordelijker vinden we de DOC Redondo, voornamelijk rond Serra d’Osso. Heuvelruggen tot 600 m hoogte domineren het gebied dat ze terzelfdertijd beschermen tegen te koude winden. Een microklimaat heerst over de terroirs van graniet en schist, microklimaat dat tevens een zeer stabiel karakter vertoont. Nog meer noordelijker vinden we de DOC Borba, de 2de grootste regio van Alentejo, met terroirs op marmerachtige ondergrond die een grote invloed en standvastigheid aan de wijngaarden verleent. De rode schistsedimenten verrijken trouwens de eerder arme gronden. Een microklimaat met iets meer vochtigheid en minder zon dan de overige regio’s van Alentejo, zorgt voor de productie van frisse en elegante wijnen.
DOC Portalegre aan de Spaanse grens is het meest noordelijke wijngebied van Alentejo. De heuvelruggen van São marede, sommige bijna 1000m hoog zorgen voor hoger gelegen wijngaarden die van een getemperd klimaat genieten. Erg versnipperde percelen en terroirs van graniet en schist-sedimenten zorgen nochtans voor frisse en elegante wijnen. De erg oude ranken, sommige meer dan 70 jaar oud, zorgen nochtans voor de Grand Noir, een wijn die als toonbeeld geldt voor de regio. DOC Reguengos, ten oosten van Evora, is de meest uitgestrekte DOC van Alentejo. Armere gronden met tal van keien die behoorlijk diep in de ondergrond worden weergevonden samen met schist en een uitgesproken continentaal klimaat met strenge winters en snikhete zomers zorgen voor een degelijke rijping van de druiven. De gemiddelde oppervlakte van de wijngaarden ligt beneden het gemiddelde van de regio, terwijl er anderzijds enkele oude zeer rijke wijngaarden present tekenen.
De DOC Granja-Amareleja maakt de aansluiting met Reguengos en de Spaanse grens. Een zeer droge regio met erg arme gronden. Typerend zijn de wijnen met uitgesproken karakter die door de droge en zeer hete zomers een aanzienlijk hoog alcoholgehalte meekrijgen. De wijnranken Moreta hebben zich aan deze klimatologische omstandigheden aangepast en zorgen voor een behoorlijke productie. Iets meer zuidelijker vinden de DOC Moura, een subregio met continentaal klimaat, lange koude winters en droge zeer warme zomers. De argileuze en kalkachtige terroirs met weinig diepte hebben de eigenschap om het weinige water vast te houden. De Castelão kan hierdoor behoorlijk gedijen en biedt warme, zachte wijnen weliswaar behoorlijk gealcoholiseerd.
De vallei van de Vidigueira vormt de grens tussen Hoog en Laag Alentejo en de basis voor deze westelijk gelegen DOC. Een behoorlijk zacht klimaat met terroirs van graniet en schist die weinig rendement inleveren. Hier wordt de Tinta Grossa weergevonden volgens sommigen een afleiding van de Tinta Barroca. De regio was lange tijd het gepriveligeerd territorium voor de witte wijnen van Alentejo en dit net om het specifieke microklimaat van deze subregio.
De rode wijnrassen in Alentejo
De productie van rode wijnen in Alentejo steunt op een 8-tal wijnrassen, terwijl de productie van witte wijnen op een 5-tal wijnrassen terugvalt. De rode wijnen van Alentejo bieden een aantal leuke parfums, soms met mooie kruidige accenten en zijn meestal een melange van meerdere rassen, terwijl de monocepages tot de uitzondering behoren.
De Alfrodreiro duikt pas de laatste decennia op in Alentejo en heeft een ongekende herkomst. Het ras heeft bovendien geen buitenlandse referenties, de teelt is wel uit de regio Dão overgewaaid. Toch zorgen de bessen voor een stevige evenwichtige kleur, terwijl in de aroma’s vooral accenten van mur en bosaardbei worden weergevonden. De Alicante Bouschet heeft zich door zijn grote aanwezigheid als de wijnrank van Alentejo opgewerkt, het is in feite een kruising van de Petit Bouschet en de Grenache. Kleur, structuur en leuke tannines worden als de belangrijkste eigenschappen naar voren geschoven. Tussen de aromatische accenten ontdekt men cacao, olijven en ook subtiele vegetale accenten.
De Aragonez is een typische Iberische wijnrank die zowel in Spaanse als in Portugal wordt weergevonden. In de regio Rioja, zijn vermoedelijke afkomst, wordt hij trouwens de Tempranillo genoemd. Een korte cyclus met latere bloei en bessenvorming behoedt de trossen tegen mogelijke hagel. Hij geeft in warme en droge contreien en op terroirs van zand en argilo-kalkachtige residuen, een mooie oogst waardoor de wijnen een elegante en mooie body meekrijgen. De Cabernet Sauvignon een van Frankrijks meest geëxporteerde wijnrassen heeft zich wonderwel aan het klimaat van Alentejo aangepast. Het is trouwens een van de weinige regio’s waar dit wijnras volledig tot ontwikkeling en rijping komt. Hij verrijkt hier diverse assemblages, zorgt voor een stevige kleur en geeft door subtiele peperaccenten een leuke toets aan talloze wijnen.
De Castelão heeft meerdere lokale benamingen en wordt in diverse Portugese wijnregio’s weergevonden. In Alentejo worden evenwel de meeste wijngaarden bij heraanplanting, door andere rassen ingepalmd. Toch blijft de Castelão een belangrijk ras dat zorgt voor gestructureerde leuke wijnen met eerder rustiek karakter dat bij zorgvuldige aanmaak een lang bewaarpotentieel aanbiedt. De Syrah tekent voor een behoorlijke aanwezigheid die met mooie maturatie een belangrijke bijdrage levert aan de meeste prestigieuze wijnen in Alentejo. Ook de Touriga Nacional kent een ruime verspreiding over gans Portugal. De klimatologische omstandigheden van Alentejo zorgen ervoor dat de melanges waarin hij wordt opgenomen een mooi floraal en fruitig aroma meekrijgen, de intense en explosieve sappen bieden uitzonderlijk rijke aromatische accenten.
Net als andere rassen krijgt ook de Trincadeira meerdere benamingen mee. Bestand tegen hitte en droogte is het een wijnras met eerder wisselvallig en onvoorspelbaar rendement. Toch zorgt het voor een leuke ondersteuning van fruitige en aromatische wijnen, samen met de Aragonez vormt hij een van de leukste en meest complete melanges van Alentejo. Trincadeira blijft ondanks zijn moeilijk karakter een wijnras dat de Alentejo-wijnen tal van mogelijkheden aanbiedt.
Witte wijnrassen in Alentejo
Het aanbod witte wijnranken in de regio Alentejo is duidelijk beperkter dat het rode aanbod en dit wegens uiteenlopende redenen, wat niet wegneemt dat temidden de witte wijnen ook frisse, leuke en kwalitatieve eindproducten worden weergevonden.
Antão Vaz maakt vooral furore in Vidigueira en Evora en staat bekend als complex en aromatisch, hierdoor eigent deze wijnrank zich een ontbetwistbare star attitude toe. De wijnrank is niet alleen goed bestand tegen de droogte maar ook tegen ziektes, anderzijds krijg je een grote productie met mooi homogeen karakter. Wijnen krijgen hierdoor een leuke structuur, mooi geconcentreerd en aangename purfums, reden waarom de Antão Vaz meermaals in melanges opduikt met Roupeiro en Arinto die een sterkere natuurlijke aciditeit bezitten. Bij vroege oogst geven de bessen een aangenaam exotisch parfum terwijl bij een latere oogst in de bessen veeleer een hoog alcoholpercentage aanwezig is.
Arinto is een wijnras dat voor een leuke souplesse en behoorlijke aciditeit zorgt. Temidden de aroma’s van groene appel, limoen, citroen en subtiel vegetaal karakter krijgen we ook variabele minerale toetsen. Een verlengde maceratie en fermentatie op lage temperatuur maken ook een eindrijping op hout mogelijk.
Fernão Pires is wellicht het meest voorkomend wijnras in Portugal, wijnras dat in Alentejo duidelijk aan belang wint, al blijft het ras voor- en tegenstanders kennen, zowel bij de wijnbouwers als onder de oenologen. Een rijke oogst met leuke aroma’s maakt hem tot ideale partner in tal van assemblages, ook voor schuimwijnen of laattijdige oogst, maar hij kan evenzeer als monocepage worden gebotteld. Bij de monocepage komen vooral toetsen van citroen, linde, basilicum, mandarine en appelsien tot uiting.
De Gouveiorank is afkomstig uit het noorden van Portugal en wordt meer dan eens verward met de Verdelho en Madere, reden trouwens waarom de rank een eigen benaming meekreeg. De aanwezigheid van roze en rode mutaties wijst op grote onstandvastigheid en wisselvalligheid. Het rendement blijft eerder beperkt en bovendien zijn de trossen onderhevig aan Oïdium en late regenbuiten. Noten van appel, perzik en anijs ondersteunen de parfums met leuke elegante accenten en zorgen voor een mooi bewaarpotentieel.
De Roupeiro is een wijnrank van extremen, hoewel de precieze herkomst niet met zekerheid kan worden bepaald, maar zijn rijke genetische eigenschappen duiden erop dat de Roupeiro reeds zeer lange tijd in Portugal wordt weergevonden. Het is dan ook veruit de meest geplante witte variëteit in Alentejo. Hij zorgt voor een hoog rendement en enthousiaste primaire aroma’s met citroen, sinaasappel, perzik, meloen en laurier. Toch is de Roupeiro als monocepage minder geliefd gezien hij makkelijk de aroma’s afroomt en na enkele maanden botteling hierdoor een eerder flense en vlakke neutrale smaak aanbiedt. Jammer eigenlijk voor een wijnrank met tal van capaciteiten en ruime verspreiding.